Оқу жылының басында жыл сайын өткізілетін республикалық ғылыми жобалар сайысына қатысу мақсатында тың әрі өзекті тақырып іздей бастадық. Осы тұста қоғамдық жұмыстардың бел ортасында жүрген әкем Жантас Сафуллиннен кеңес сұрадық. Ол бізге қазіргі таңда терең зерттеуді қажет ететін бірнеше маңызды тақырып ұсынды. Солардың ішінде бізді ерекше толғандырған және назарымызды бірден аудартқан мәселе — кеңестік кезеңдегі еңбекпен түзеу лагерьлерінің тарихы болды.
Ғылыми зерттеу мақалалары
Тарихтан белгілі, 1925 жылы елімізді басқаруға келген Ф. Голощекин Қазақстанды «Кіші Қазан» төңкерісін жүргізу саясатын ұстанды. Соның салдарынан ұлт зиялылары жаппай қуғындауға ұшырады.
Ұлы Отан соғысы жылдарында майданға ауданымыздан 3602 адам аттаныпты. Олардың басым көпшілігі Сталинград, Калинин майдандарында және Мәскеу, Курск, Воронеж, Новгород, Псков, Ленинград қалалары үшін болған кескіліскен шайқастарға қатысқан. Қан майданнан 2241 боздақ туған ауылына оралмады. Ұлы Отан соғысы талай отбасының шаңырағын ортаға түсірді. Сол сұрапыл соғыстан оралмаған боздақтар қанша ма? Анасы баласынан, баласы әкесінен айырылып, соғыс зардабын шекпеген отбасы қалмады. Сондай отбасының бірі -Рахматуллиндер әулеті.
1941-1945 жылдары Ұлы Отан соғысында істі болып әскери трибунал үкімдерімен ату жазасына кесілгендер мен сотталған тасқалалықтар туралы Ресей Қорғаныс министрлігінің Орталық архивінде сақталған құжаттар негізінде осы мақаланы жазуға тура келді. Ресей архивінде сақтаулы құжаттарда майдан даласында істі болғандардардың аты-жөндері, туған жылдары, туған жерлері, әскери бөлімдері, мекенжайлары мен туыстары туралы мәлімет келтірілген.
Батыс Қазақстан облысы, Сырым ауданының орталығы Жымпиты ауылында кеңестік репрессия құрбаны, Алаш қайраткері Қуанай хазірет Қосдәулетұлына ескерткіш тақта орнатылды.
31 мамыр – саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алу күніне орай Батыс Қазақстан облысының Қазталов ауданы орталығында «Бесеудің хаты» ескерткіш тақтасы ашылды.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жарлығымен елімізде саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау бойынша кең көлемде жұмыс басталғалы үш жыл ішінде Батыс Қазақстан облысында да қыруар жұмыс атқарылды. 2001 жылы өңірде кеңестік репрессия құрбандарын ақтау, сол кездегі солақай саясаттың әсерінен болған қуғын-сүргіннің ауқымын зерттеуге байланысты құрылған жұмыс тобы «Dana» ғылыми-зерттеу орталығының аясында қызмет етті. Жергілікті атқарушы биліктің жан-жақты қолдауы және жұмысты дұрыс ұйымдастырудың арқасында аз уақытта көп жұмыс тындырылды.
Кеңестік репрессия жылдары жазықсыз қуғын-сүргінге ұшырап, атылып кеткен арыстарымыз аз емес. Олардың көпшілігінің соңғы мекені – зираты да белгісіз. Осындай аяулы азаматтың бірі Ахмет Мәметов болатын.
Төңкерістен бұрынғы Батыс Қазақстан өңірінде ең танымал дін қайраткерінің бірі болған Дәулетияр ишан Айсарыұлының да тағдыры аянышты. Кеңес үкіметі 80 жастан асқан ақсақалды бірнеше мәрте соттап, жер аударады. 1935 жылы Жымпитыда дүние салған ишанның қабірі талай жыл күтімсіз жатқаны өкінішті-ақ...
ХХ ғасырдың басында қазақтан шыққан дін қайраткерлерінің өмірбаянына қарап көрсек, олардың әрдайым ұлт шаруасы үшін алғы шепте жүргенін байқаймыз. Советтік репрессия кезінде аяусыз қуғындалып, тағдыры тәркі болған тұлғаларды қасиетті рамазан айында бір еске алып қойған артық болмас.
© 2021-2023 batysmura.kz тарихи-танымдық, ғылыми-зерттеу порталы
Қолданылған материалдарға міндетті түрде www.batysmura.kz сайтына гиперсілтеме берілуі тиіс / Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на batysmura.kz.